Runes Protocol Là Gì? Khám Phá Giao Thức Token Mới Trên Bitcoin

Với sự ra đời của Runes Protocol, Bitcoin đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi việc phát hành token trên Bitcoin trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn bao giờ hết. Vậy Runes Protocol là gì? Tại sao nó lại được xem là tương lai của token chuẩn trên Bitcoin? Hãy cùng tham khảo trong bài viết sau đây của Tiền Điện Tử.

Runes Protocol là gì?

Runes là một giao thức phát hành fungible token (token có thể thay thế) trên Bitcoin. Nó sử dụng cơ chế OP_RETURN để ghi thông tin về token, tận dụng mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) sẵn có, giúp các giao dịch token diễn ra gọn nhẹ, hiệu quả hơn so với BRC‑20.

Điểm khác biệt lớn nhất của Runes Protocol so với các giao thức phát hành token đồng nhất khác nằm ở việc sử dụng mô hình UTXO (Unspent Transaction Output), mà chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về cơ chế hoạt động sau đây.

Việc áp dụng mô hình UTXO giúp Runes Protocol giải quyết vấn đề phân mảnh và tắc nghẽn trên mạng lưới Bitcoin do xu hướng phát triển token theo chuẩn BRC-20 gây ra. Điều này giúp tối ưu hóa hiệu suất và khả năng mở rộng của hệ thống, đồng thời giảm thiểu chi phí giao dịch cho người dùng.

Với tầm nhìn đột phá và khả năng giải quyết những hạn chế của các giao thức trước đây, Runes Protocol được kỳ vọng sẽ trở thành tiêu chuẩn mới cho việc phát hành token trên mạng lưới Bitcoin, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong sự phát triển của hệ sinh thái tiền điện tử.

Bối cảnh hệ sinh thái Bitcoin và sự ra đời Runes Protocol

Runes Protocol được giới thiệu bởi Casey Rodarmor, người sáng lập ra Ordinals Protocol – một giải pháp giúp ghi dữ liệu NFT trực tiếp trên Bitcoin thông qua hệ thống UTXO. Sau thành công của Ordinals, Casey tiếp tục phát triển Runes Protocol nhằm giải quyết các hạn chế của chuẩn BRC-20, vốn đang gây tắc nghẽn mạng lưới và tạo ra nhiều UTXO rác.

Runes chính thức ra mắt vào ngày 20 tháng 4 năm 2024, trùng thời điểm Bitcoin Halving, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong việc tạo token chuẩn trên nền tảng này.

Dữ liệu từ Dune cho thấy nhu cầu hoạt động trên Ordinals ngày càng tăng và có dấu hiệu bùng nổ trở lại dựa trên sự thay đổi đột biến của lượng Daily Inscriptions trong tuần cuối cùng của tháng 3/2024.

Các nhà phát triển trong hệ sinh thái Bitcoin đồng ý rằng chuyển sang giải pháp Rollup là lựa chọn hoàn thiện nhất so với cơ chế Unspent Transaction Output (UTXO) trên mạng lưới Bitcoin hiện nay, vốn đang gây ra quá nhiều dư thừa từ xu hướng BRC-20.

BRC-20 hoạt động dựa trên giao thức Ordinals, mỗi giao dịch sẽ tạo ra các UTXO mới để ghi lại số dư của nó. Khi số lượng token và giao dịch BRC-20 tăng lên, số lượng UTXO cũng tăng theo, dẫn đến tình trạng spam trên mạng lưới Bitcoin. Hơn nữa, dữ liệu về token của BRC-20 được lưu trữ trong phần Witness Data thay vì trong UTXO, gây ra chi phí mạng lưới đắt đỏ khi tham gia các khoản thưởng trên mạng lưới Bitcoin.

Nhận thức được những hạn chế này, nhà sáng lập Ordinals đã tìm cách giải quyết bằng việc phát triển một giao thức hoàn toàn mới cho các token thay thế, nhằm tối ưu hóa sự phân mảnh trong hệ thống, dẫn đến sự ra đời của Runes Protocol.

Đọc thêm:

Fjord Foundry là gì

Omni Network là gì

Runes Protocol hoạt động như thế nào?

Mục đích ra đời của Runes Protocol là để tạo ra và giám sát các token đồng nhất (fungible token) trên mạng lưới Bitcoin một cách dễ dàng hơn. Token đồng nhất có nghĩa là chúng có thể hoán đổi cho nhau, tương tự như những tờ tiền giấy có cùng mệnh giá trong ví tiền của bạn.

Tương tự như BRC-20, Runes sẽ sử dụng Bitcoin và trả phí bằng Bitcoin để tạo ra token mới. Tuy nhiên, khác biệt chính giữa Runes và BRC-20 là Runes, giống như Bitcoin, sử dụng mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) – trái ngược với mô hình tài khoản (account) được một số blockchain Layer 1 như Ethereum sử dụng.

Mô hình UTXO đại diện cho lượng tiền điện tử mà một người đang có sẵn để chi tiêu. Mô hình này rất quan trọng trong việc theo dõi quyền sở hữu và giao dịch phi tập trung trên mạng lưới Bitcoin, giúp đảm bảo tính minh bạch và an toàn của hệ thống.

Nhiều người trong cộng đồng Bitcoin tin rằng mô hình UTXO vượt trội hơn và một trong những lý do khiến Ethereum gặp phải vấn đề về khả năng mở rộng là do sử dụng mô hình tài khoản. Chính Casey Rodarmor, nhà sáng lập của Runes Protocol, cũng cho rằng mô hình UTXO ưu việt hơn, vì trong khi các tiêu chuẩn token khác có xu hướng dựa vào dữ liệu off-chain, thì Runes hoàn toàn nằm trên chuỗi on-chain của Bitcoin.

Với Runes, nhà phát hành sẽ tạo ra token và đặt giới hạn số lượng token mà một người có thể phát hành trong một giao dịch. Bằng cách này, người tạo token cũng như cộng đồng những người mua tương lai đều có cơ hội ngang nhau trong việc truy cập và mua token cùng một lúc, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong quá trình phân phối.

Đọc thêm: Merlin Chain là gì? Tìm hiểu về Token MERL?

Ưu nhược điểm của Runes Protocol

Cũng như mọi giao thức mới ra mắt trên thị trường blockchain, Runes Protocol mang trong mình cả những ưu điểm nổi bật lẫn hạn chế cần được cải thiện. Việc nhìn nhận một cách khách quan hai mặt này sẽ giúp người dùng, nhà phát triển và cả nhà đầu tư hiểu rõ hơn về tiềm năng lẫn rủi ro của Runes, từ đó đưa ra quyết định đúng đắn khi tham gia hệ sinh thái Bitcoin.

Ưu điểm nổi bật

Runes không chỉ là một bước tiến về mặt công nghệ, mà còn là nỗ lực cải tiến trải nghiệm người dùng trên Bitcoin – một nền tảng vốn nổi tiếng là “bảo thủ” và khó linh hoạt. Dưới đây là những điểm mạnh đáng chú ý:

• Tối ưu hóa UTXO: Một trong những vấn đề lớn nhất của các giao thức như BRC‑20 là gây tắc nghẽn mạng lưới do tạo ra quá nhiều UTXO rác. Runes Protocol ra đời để giải quyết vấn đề đó. Nhờ tận dụng hợp lý mô hình UTXO kết hợp với OP_RETURN, Runes giúp tối ưu lưu trữ dữ liệu, giảm bớt gánh nặng cho mạng Bitcoin, từ đó nâng cao hiệu suất toàn mạng.
• Giao dịch đơn giản, chỉ cần một bước: Với Runes, các thao tác như mint, transfer hay khởi tạo token (etching) đều được thực hiện trong một giao dịch duy nhất. Điều này khác biệt hoàn toàn so với BRC‑20 vốn đòi hỏi nhiều bước phức tạp, dễ gây nhầm lẫn và tiêu tốn phí giao dịch cao. Nhờ đó, Runes trở nên thân thiện với người dùng phổ thông lẫn nhà phát triển.
• Thân thiện với developer: Runes được thiết kế để developer có thể dễ dàng tích hợp vào các ứng dụng ví, marketplace hoặc dApp. Việc không cần dùng JSON hay các hệ thống dữ liệu phức tạp giúp quá trình phát triển nhanh chóng, tiết kiệm thời gian, và giảm nguy cơ lỗi kỹ thuật.
• Mở đường cho DeFi trên Bitcoin: Dù hiện tại Runes chủ yếu được ứng dụng trong lĩnh vực meme token và thử nghiệm cộng đồng, nhưng tiềm năng của nó không dừng lại ở đó. Runes hoàn toàn có thể trở thành nền tảng phát hành token cho các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) trên Bitcoin – một lĩnh vực còn rất sơ khai nhưng được kỳ vọng sẽ bùng nổ trong tương lai gần.

Nhược điểm

Bên cạnh những điểm mạnh kể trên, Runes Protocol vẫn còn tồn tại một số mặt hạn chế – điều không tránh khỏi đối với một giao thức mới hình thành.

• Thiếu hạ tầng hỗ trợ: Dù đã có các ví như Xverse, UniSat, Magic Eden Wallet hỗ trợ Runes, nhưng số lượng còn rất khiêm tốn. Hiện tại, chưa có nhiều sàn giao dịch, công cụ phân tích hay ví cold storage chính thức tích hợp giao thức này. Điều này phần nào giới hạn khả năng tiếp cận và ứng dụng Runes trong thực tế.
• Cạnh tranh với các giao thức token khác trên Bitcoin: Runes không phải là giao thức token duy nhất đang phát triển trên Bitcoin. Các tiêu chuẩn khác như Taproot Assets (do Lightning Labs phát triển) hay RGB Protocol cũng đang được xây dựng với định hướng riêng biệt. Việc có quá nhiều giải pháp ra đời cùng lúc dễ khiến thị trường phân mảnh, người dùng khó lựa chọn và gây áp lực cạnh tranh giữa các hệ sinh thái.
• Thiếu tiện ích thực tế ngay thời điểm hiện tại: Phần lớn các token Runes hiện nay mang tính chất meme hoặc cộng đồng là chính, chưa có nhiều dự án tận dụng để phát hành token ứng dụng trong các lĩnh vực như gaming, loyalty, stablecoin hay DeFi. Nếu không có thêm các sản phẩm thật sự thiết thực, rất khó để Runes duy trì đà phát triển lâu dài.

Runes khác gì so với các tiêu chuẩn token khác trên mạng Bitcoin?

Runes vs BRC-20

• Runes: Sử dụng mô hình dựa trên UTXO, giúp giảm thiểu sự phân mảnh và tắc nghẽn do UTXO “rác”, đồng thời làm cho quá trình token hóa trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.
• BRC-20: Mang tính chất phức tạp hơn, yêu cầu phải phát hành NFT trước khi tạo token, gây ra tình trạng nghẽn mạng do tạo ra quá nhiều UTXO “rác” không cần thiết.

Runes vs ORC-20

• Runes: Cung cấp cách tạo ra token đồng nhất (fungible token) một cách đơn giản và hiệu quả hơn, được thiết kế hoàn toàn phù hợp với hệ sinh thái Bitcoin.
• ORC-20: Được tạo ra để giải quyết sự thiếu hiệu quả của BRC-20, với hy vọng khắc phục các vấn đề như chỉ được đặt tên token với 4 chữ cái và sự thiếu vắng hệ thống chống gian lận lặp chi (double-spending) đáng tin cậy.

Runes vs các giao thức khác (Taproot Assets, Counterparty)

• Runes: Không yêu cầu dữ liệu off-chain hay native token – trong khi đó Counterparty còn không dựa trên mô hình UTXO vốn mang lại tính bảo mật và minh bạch cao.
• Các giao thức khác: Thường dựa vào các bộ khung kỹ thuật phức tạp hay cần các yếu tố bổ sung như native token hoặc quản lý dữ liệu off-chain, gây ra sự phức tạp và khó khăn trong việc triển khai và sử dụng.

Các tính năng kỹ thuật của Runes là gì?

Runes Protocol mang đến nhiều tính năng kỹ thuật đột phá, hứa hẹn cải thiện trải nghiệm người dùng và thay đổi cách thức phát hành tài sản trên mạng lưới Bitcoin.

• Cấu trúc dựa trên mô hình UTXO: Runes có nguồn gốc từ mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) vốn là nền tảng của Bitcoin. Cách tiếp cận này giúp giảm thiểu sự phân mảnh và tắc nghẽn do các UTXO “rác” không cần thiết, từ đó giảm dấu vết (footprint) trên chuỗi và tối ưu hóa hiệu suất.
• Đơn giản hóa quản lý token: Điểm khác biệt của Runes so với các giao thức khác là nó không đưa dữ liệu bổ sung vào mỗi giao dịch (như Ordinals và Stamps) – vốn tạo ra các vấn đề về hiệu suất và khả năng mở rộng chuỗi. Điều này giúp quá trình phát hành và quản lý token trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.
• Thiết kế giao thức thân thiện với người dùng: Cấu trúc của Runes được thiết kế đơn giản, có thể thu hút đông đảo nhà phát triển và thúc đẩy đổi mới trong cộng đồng Bitcoin. Điều này cũng có thể giúp mạng lưới Bitcoin phổ biến rộng rãi hơn với việc loại bỏ nhu cầu xử lý native token hoặc những vấn đề phức tạp liên quan đến dữ liệu off-chain.
• Khả năng phân bổ và di chuyển số dư linh hoạt: Các giao dịch OP_RETURN và việc đẩy dữ liệu bổ sung cho phép di chuyển số dư Runes một cách linh hoạt. Những tin nhắn không hợp lệ từ các giao thức sẽ dẫn đến việc token Runes bị đốt, giúp bảo vệ sự toàn vẹn của giao thức và tạo điều kiện thuận lợi cho các đợt nâng cấp trong tương lai.

Với những tính năng kỹ thuật tiên tiến này, Runes Protocol được kỳ vọng sẽ trở thành tiêu chuẩn mới cho việc phát hành token trên mạng lưới Bitcoin, mang lại trải nghiệm người dùng tối ưu và khả năng mở rộng vượt trội so với các giao thức hiện có.

Tác động của Runes đến khả năng mở rộng Bitcoin 

Giảm Thiểu Sự Phình To của Blockchain

• Giao thức Runes sử dụng cách tiếp cận dựa trên UTXO (Unspent Transaction Output) để quản lý số dư token, khác với chuẩn BRC-20 dựa trên địa chỉ. Điều này giúp giảm thiểu sự phình to của blockchain, tối ưu hóa không gian lưu trữ và hiệu quả hoạt động.

Tiếp Cận Kỹ Thuật

• Phát Hành Token: Giao dịch khởi tạo token mới trên Runes yêu cầu xác định ký hiệu, nguồn cung và số thập phân của token. Nguồn cung được gắn với một UTXO cụ thể, và các lần chuyển token tiếp theo sẽ chia nhỏ UTXO này thành các UTXO mới, tối ưu hóa không gian lưu trữ.
• Lưu Trữ Dữ Liệu: Runes sử dụng hàm OP_RETURN để lưu trữ dữ liệu một cách hiệu quả, trong khi đó Ordinals sử dụng transaction witness, một phần của giao dịch SegWit không được bao gồm khi giao dịch được hash và ký.

Tích Hợp với Bitfinity EVM

• Mở Rộng Hợp Đồng Thông Minh: Sự kết hợp giữa Runes và Bitfinity EVM, công nghệ Layer 2 cho Bitcoin, có thể cải thiện hiệu quả và khả năng mở rộng của hợp đồng thông minh trên mạng Bitcoin.
• Lợi Ích cho Nhà Phát Triển và Người Dùng: Sự tích hợp này cung cấp một môi trường có thể mở rộng, tương thích với Ethereum cho việc lập trình bằng Solidity, đồng thời tận dụng tính thanh khoản và bảo mật của Bitcoin.

Những dự án đang xây dựng trên Runes?

Rodarmor đã lên kế hoạch ra mắt Runes vào thời điểm Bitcoin halving. Điều này có nghĩa là Runes Protocol và các token “runes” khác đang được xây dựng trên giao thức sẽ đi vào hoạt động khi Bitcoin đạt đến block 840.000, dự kiến diễn ra vào giữa tháng 4 năm 2024. Sự kiện này sẽ đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho cả Bitcoin và Runes Protocol.

Các Dự Án Đang Phát Triển Trên Giao Thức Runes:

RSIC (Rune Satoshian Inscription Collection)

• Gồm 21.000 Ordinals và dự định ra mắt token mang tên RUNE.
• RSIC Ordinals đã airdrop cho các ví sở hữu một số Ordinal inscription nhất định, chẳng hạn Ordinal Maxi Biz.
• Tên RSIC là một kiểu chơi chữ của thuật ngữ ASIC, công cụ khai thác Bitcoin.
• Người dùng sở hữu RSIC Ordinals có thể sử dụng nó để bắt đầu “mining” token của dự án.

Runestone

• 112.383 Runestone Ordinals đã được airdrop cho cộng đồng.
• Dự án Ordinals do một “lão làng” về NFT và Ordinals có bí danh là Leonidas tạo ra.
• Mỗi Runestone sẽ được “chuyển đổi” thành một token runes khi giao thức bắt đầu hoạt động.

Node Apes

• Kết hợp ảnh profile (PFP) lấy cảm hứng từ NodeMonkes với một “Runic Miner” Ordinal.
• Node Ape và Runic Miner Ordinal giúp người dùng “mine” token runes khi giữ trong cùng một ví.

Các Dự Án Khác

• RuneX đang xây dựng một sàn giao dịch phi tập trung cho Runes trên Bitcoin và có bộ sưu tập Ordinals riêng.
• Ví Bitcoin Xverse đã bổ sung testnet cho Runes, với kế hoạch hỗ trợ tiêu chuẩn token fungible này trên mainnet.
• Nhiều dự án khác đang triển khai các kế hoạch với Runes trong không gian Ordinals.

Quan trọng là phân biệt giữa Runes, trên tư cách là một giao thức, và “runes” – những token được xây dựng trên giao thức này mà bất kỳ ai cũng có thể tạo ra.

Sự ra đời của giao thức Runes đã mở ra nhiều cơ hội đầu tư mới trong hệ sinh thái Bitcoin. Trong đó, dự kiến các dự án triển vọng nhất sẽ thuộc hai lĩnh vực chính: Cơ sở hạ tầng và Memecoin. Theo dõi ngay Tiền Điện Tử để cập nhật thông tin mới nhất, các bài phân tích chuyên sâu về thị trường tiền điện tử cùng những chương trình Airdrops tiềm năng mỗi ngày, đồng thời vào chuyên mục Research để tìm hiểu thêm về các token trên thị trường cũng như tìm kiếm các token tiềm năng nhé.