Liquidation (thanh lý tài sản) là một thuật ngữ quen thuộc trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt trong giao dịch chứng khoán, ngoại hối (forex) và tiền điện tử. Liquidation thường khiến nhà đầu tư mất quyền kiểm soát tài sản do không thể đáp ứng yêu cầu từ phía nhà môi giới hoặc nền tảng giao dịch, và có thể gây ra những tổn thất lớn nếu không được quản lý cẩn thận. Vậy liquidation là gì? Hãy cùng tiendientu.com tìm hiểu ngay nhé!
Liquidation là gì?
Liquidation (hay còn gọi là thanh lý) là quá trình bán tài sản crypto để thu hồi tiền mặt nhằm giảm thiểu tổn thất, đặc biệt khi thị trường đang giảm giá.
Trong thực tế, thuật ngữ này thường ám chỉ việc buộc phải đóng các vị thế giao dịch của trader khi họ không thể duy trì mức ký quỹ cần thiết cho các vị thế đòn bẩy. Điều này xảy ra khi số vốn của trader không còn đủ để giữ lệnh do giá của tài sản cơ bản giảm mạnh, khiến khoản tiền ký quỹ bị sụt giảm đáng kể.
Khi liquidation diễn ra, các sàn giao dịch thường tự động đóng vị thế, dẫn đến tổn thất cho nhà đầu tư. Mức thua lỗ phụ thuộc vào số tiền ký quỹ ban đầu và mức độ giảm giá của tài sản. Trong nhiều trường hợp, nhà đầu tư có thể mất toàn bộ vốn của mình.
Liquidation có thể được chia thành hai loại:
- Liquidation một phần: Đóng một phần vị thế để giảm mức đòn bẩy mà trader đang sử dụng.
- Liquidation toàn phần: Đóng toàn bộ vị thế khi phần lớn hoặc toàn bộ số tiền ký quỹ của trader đã bị sử dụng.
Giao dịch ký quỹ là gì?
Sau khi tìm hiểu về khái niệm thanh lý là gì, nhiều nhà đầu tư sẽ thắc mắc về thuật ngữ giao dịch ký quỹ.
Giao dịch ký quỹ là quá trình nhà đầu tư vay tiền từ sàn giao dịch để thực hiện các lệnh với khối lượng lớn hơn so với số vốn hiện có. Điều này giúp bạn mua hoặc bán tài sản với giá trị cao hơn, từ đó tăng tiềm năng lợi nhuận. Tuy nhiên, rủi ro cũng tăng lên do khi thị trường biến động ngược chiều với dự đoán, vị thế của bạn có thể bị thanh lý nhanh chóng.
Để mở một vị thế ký quỹ, bạn cần đặt một lượng tài sản nhất định (gọi là “ký quỹ ban đầu”) làm tài sản thế chấp. Khoản ký quỹ này giúp bảo đảm cho người cho vay tránh lỗ nếu giao dịch không thành công. Ký quỹ duy trì là mức ký quỹ tối thiểu cần có để giữ cho vị thế của bạn tiếp tục mở.
Đòn bẩy là công cụ chính trong giao dịch ký quỹ, được tính bằng tỷ lệ giữa số tiền bạn có thể vay từ sàn giao dịch so với ký quỹ ban đầu. Ví dụ, với 1.000 USD ký quỹ ban đầu và đòn bẩy 10 lần, bạn sẽ có 10.000 USD để thực hiện giao dịch, trong đó 9.000 USD là số tiền vay từ sàn.
Mức đòn bẩy càng cao, tiềm năng lợi nhuận hoặc thua lỗ cũng càng lớn. Chẳng hạn, nếu giá tài sản tăng 5%, bạn sẽ thu lợi 500 USD (5% của 10.000 USD). Ngược lại, nếu giá giảm 5%, bạn sẽ lỗ 500 USD, tương đương với 50% số vốn ký quỹ ban đầu.
Công thức tính lợi nhuận hoặc thua lỗ khi sử dụng đòn bẩy là:
Tỷ suất lợi nhuận ban đầu × (% biến động giá × đòn bẩy) = số lãi hoặc lỗ.
Một điểm quan trọng là khi vị thế bị thanh lý, các lệnh giao dịch sẽ được đóng ở giá thị trường hiện tại, và rủi ro thua lỗ sẽ tăng lên nếu quy mô vị thế đòn bẩy quá lớn.
Việc thanh lý tài sản diễn ra như thế nào?
Thanh lý tài sản xảy ra khi sàn giao dịch hoặc công ty môi giới tự động đóng vị thế của trader vì họ không thể đáp ứng các yêu cầu ký quỹ. Ký quỹ là tỷ lệ phần trăm của tổng giá trị giao dịch mà trader phải duy trì để mở và giữ một vị thế. Khi số dư ký quỹ trong tài khoản của trader giảm xuống dưới mức yêu cầu, vị thế sẽ bị thanh lý. Thanh lý thường diễn ra trong các giao dịch hợp đồng tương lai, nơi trader sử dụng đòn bẩy cao khiến nguy cơ thanh lý càng lớn.
Khi vị thế đòn bẩy của bạn chạm ngưỡng thanh lý, sàn sẽ đưa ra yêu cầu ký quỹ (margin call), yêu cầu bạn thêm tiền vào tài khoản ký quỹ để duy trì vị thế. Tại thời điểm này, bạn có hai lựa chọn: hoặc nạp thêm tiền để giữ vị thế, hoặc để sàn tự động thanh lý vị thế nhằm bảo vệ khoản vay của họ.
Ví dụ, nếu bạn có 1.000 USD làm ký quỹ ban đầu và sử dụng đòn bẩy 10x, bạn sẽ có vị thế trị giá 10.000 USD, bao gồm 1.000 USD vốn của bạn và 9.000 USD vay từ sàn. Nếu giá BTC giảm 10%, vị thế của bạn giờ chỉ còn 9.000 USD. Khi lỗ tiếp tục tăng, sàn sẽ tự động thanh lý vị thế để bảo vệ khoản tiền đã cho vay, dẫn đến việc bạn mất toàn bộ 1.000 USD ban đầu.
Điều quan trọng mà bạn cần lưu ý là đòn bẩy có thể cắt cả hai chiều: Đòn bẩy cao có thể giúp bạn kiếm được nhiều tiền hơn khi giao dịch thuận lợi, nhưng chỉ một biến động nhỏ cũng có thể kích hoạt thanh lý. Ví dụ, một vị thế giao dịch với đòn bẩy 50x chỉ cần thay đổi giá 2% là có thể bắt đầu thanh lý.
Giá liquidation là gì?
Giá thanh lý là mức giá mà tại đó các vị thế đòn bẩy của bạn sẽ tự động bị đóng để tránh thua lỗ lớn hơn cho sàn giao dịch. Mức giá này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tỷ lệ đòn bẩy mà bạn sử dụng, mức ký quỹ duy trì yêu cầu, giá hiện tại của tài sản và số dư tài khoản còn lại của bạn. Các sàn giao dịch thường tự động tính toán giá thanh lý dựa trên giá trung bình từ một số sàn lớn để giúp đảm bảo tính chính xác.
Khi giá của tiền điện tử giảm xuống dưới ngưỡng giá thanh lý, quá trình thanh lý sẽ được kích hoạt và vị thế của bạn bị đóng lại. Do giá tiền điện tử biến động liên tục nên việc theo dõi và đảm bảo các vị thế của bạn vẫn trong vùng sinh lời là rất quan trọng, nếu không bạn có thể bị thanh lý tự động khi thị trường không diễn ra theo dự đoán của bạn.
3 cách giúp bạn tránh bị thanh lý trong thị trường crypto
1. Theo dõi giá tài sản thế chấp
Để tránh bị thanh lý trong thị trường crypto, việc quản lý tốt tài sản thế chấp và tỷ lệ LTV (Loan-to-Value) là rất quan trọng. Một phương pháp hiệu quả là duy trì tỷ lệ LTV thấp hơn đáng kể so với ngưỡng thanh lý mà nền tảng quy định.
Ví dụ, nếu ngưỡng thanh lý là 80%, người dùng nên giữ tỷ lệ LTV ở mức 50-60% để tạo ra vùng an toàn trước những biến động giá của tài sản thế chấp. Điều này giúp giảm nguy cơ bị thanh lý khi giá tài sản đột ngột giảm.
Ngoài ra, việc thường xuyên theo dõi giá trị tài sản thế chấp cũng rất cần thiết, bởi chỉ một đợt giảm giá mạnh có thể đẩy nhanh tỷ lệ LTV và kích hoạt thanh lý tự động.
2. Bổ sung tài sản thế chấp
Một yếu tố quan trọng khác để tránh thanh lý là việc kịp thời bổ sung tài sản thế chấp. Khi giá trị tài sản thế chấp giảm, việc nhanh chóng nạp thêm tài sản có thể giúp giảm tỷ lệ LTV và giữ khoản vay ở mức an toàn.
Trên các nền tảng như Aave hay Compound, người dùng thường nhận được cảnh báo khi tỷ lệ LTV gần đạt đến ngưỡng thanh lý, giúp họ có thời gian để bổ sung tài sản trước khi hệ thống tự động thực hiện thanh lý.
Dữ liệu cho thấy rằng trong những đợt giảm giá mạnh, những người kịp thời bổ sung tài sản thế chấp thường tránh được thanh lý. Ngược lại, những người không phản ứng kịp thời thường phải chịu mất một phần hoặc toàn bộ tài sản do hệ thống tự động thanh lý.
Ví dụ, vào ngày 23/2/2021, tổng cộng 24,1 triệu USD đã bị thanh lý trên các nền tảng DeFi như Compound và Aave khi giá Bitcoin và Ethereum giảm mạnh. Nhiều người dùng không kịp bổ sung tài sản thế chấp, dẫn đến việc họ mất tài sản.
3. Sử dụng đòn bẩy hợp lý
Ngoài ra, việc sử dụng đòn bẩy một cách cẩn thận trong giao dịch ký quỹ cũng là yếu tố quan trọng để tránh thanh lý. Mặc dù đòn bẩy cao có thể mang lại lợi nhuận lớn, nhưng cũng làm gia tăng rủi ro thanh lý khi thị trường di chuyển ngược lại với dự đoán của bạn.
Theo thống kê từ sàn giao dịch Binance, những nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy trên 10x có tỷ lệ bị thanh lý cao gấp đôi so với những người sử dụng đòn bẩy dưới 5x. Điều này cho thấy bản chất của đòn bẩy: khi tỷ lệ đòn bẩy càng cao, lợi nhuận tiềm năng sẽ lớn hơn, nhưng rủi ro cũng sẽ tăng theo.
Vì vậy, việc lựa chọn mức đòn bẩy hợp lý, kết hợp với quản lý rủi ro chặt chẽ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ bị thanh lý.
Kết luận
Liquidation là một quá trình quan trọng trong giao dịch crypto, đặc biệt đối với các nhà đầu tư sử dụng đòn bẩy. Việc hiểu rõ về liquidation là gì, giá thanh lý, cách quản lý tài sản thế chấp là điều cần thiết để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận khi đầu tư tiền điện tử.