Trong thị trường tiền mã hóa, scam là một vấn đề phổ biến và nguy hiểm, ảnh hưởng đến hàng triệu người dùng trên toàn thế giới. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ blockchain và tài sản số, các hình thức lừa đảo cũng ngày càng tinh vi và khó phát hiện hơn. Vậy nên, trong bài viết này, hãy cùng tiendientu.com tìm hiểu scam là gì trong crypto và cách phòng tránh nhé!
Scam là gì?
Scam là thuật ngữ chỉ các hành vi phi pháp do cá nhân hoặc tổ chức thực hiện nhằm chiếm đoạt tài sản hoặc đánh cắp thông tin của người dùng. Khái niệm này bao hàm hầu hết các hành vi sai phạm trong nhiều lĩnh vực, từ tài chính và kinh tế cho đến các hoạt động thường nhật, và phổ biến nhất là trong môi trường Internet.
Trong thị trường tiền điện tử, scam ám chỉ những đối tượng lừa đảo cố tình chiếm đoạt tài sản và thông tin của người dùng qua nhiều hình thức, như giả mạo email, đóng giả KOL hoặc tạo dự án ảo. Các phương thức này ngày càng tinh vi, khiến người dùng khó nhận diện hơn. Nhiều ý kiến cho rằng thị trường crypto đã trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho các hoạt động lừa đảo.
Theo báo cáo của tổ chức bảo mật De.Fi, năm 2023 có hơn 1,95 tỷ USD bị mất do các hoạt động scam. Con số này cho thấy lừa đảo trong lĩnh vực crypto đang ngày càng gia tăng về quy mô và độ phức tạp.
8 hình thức scam phổ biến trong thị trường crypto
1. Cloud Mining Scam
Cloud Mining là dịch vụ giúp người dùng tham gia đào coin mà không cần tự sở hữu thiết bị phần cứng chuyên dụng. Thay vì đầu tư vào các thiết bị đắt đỏ và tiêu tốn nhiều năng lượng, người dùng chỉ cần trả phí cho nhà cung cấp Cloud Mining và phần coin khai thác được sẽ được chuyển vào ví của họ.
Tuy nhiên, hình thức này cũng tiềm ẩn rủi ro lừa đảo. Một số trang web Cloud Mining được tạo ra để thu hút người dùng bằng những lời hứa về lợi nhuận cao và hoàn vốn nhanh chóng, nhưng thực chất là các dự án lừa đảo.
Một ví dụ nổi bật là MiningMax, một trang web Cloud Mining nổi lên với cam kết lợi nhuận hấp dẫn. Dự án này yêu cầu người tham gia đầu tư 3.200 USD để nhận lợi nhuận hàng ngày trong hai năm, kèm theo 200 USD hoa hồng cho mỗi người giới thiệu. Cuối cùng, MiningMax đã lừa đảo tổng cộng 250 triệu USD từ các nhà đầu tư, trở thành một vụ lừa đảo lớn trong lĩnh vực Cloud Mining.
2. Pump and Dump Scam
Pump và Dump là một hình thức lừa đảo có tác động tương tự như rug pull. Trong kiểu lừa đảo này, các nhà phát triển thao túng giá trị của một token bằng cách tạo ra một làn sóng FOMO (Fear of Missing Out), khiến giá trị của token tăng lên gấp 3-4 lần. Khi đó, các nhà đầu tư bị cuốn theo tâm lý này sẽ tham gia mua token.
Khi đạt đến thời điểm thích hợp, các nhà phát triển sẽ tiến hành bán tháo token để chốt lời, sau đó bỏ rơi dự án. Hình thức Pump và Dump thường xảy ra chủ yếu ở những token có vốn hóa thấp, vì việc thao túng giá trị dễ dàng hơn so với các token có vốn hóa lớn. Do đó, nhà đầu tư cần cẩn trọng để tránh bị cuốn vào những trò lừa đảo như vậy.
Xem thêm: Pump là gì? 4 cách thoát bẫy Pump and Dump trong crypto
3. Hack X/ Discord
Đối với các traders chuyên “cày” airdrop, rủi ro từ các cuộc tấn công lừa đảo là rất phổ biến. Khi có tin đồn một dự án sắp ra mắt token, các tài khoản X (Twitter) hoặc Discord của dự án đó thường trở thành mục tiêu của hacker nhằm phát tán các liên kết lừa đảo.
Một ví dụ điển hình là dự án LayerZero, thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng khi có tin đồn về airdrop. Vào ngày 5/7/2023, tài khoản Discord của CEO LayerZero – Bryan Pellegrino đã bị hacker xâm nhập. Kẻ tấn công đã lợi dụng tài khoản này để chia sẻ một đường link giả mạo với tiêu đề “Nhận token ZRO”, làm nhiều người lầm tưởng rằng airdrop đã bắt đầu và vô tình nhấp vào liên kết lừa đảo này.
4. Man in the middle
Man-in-the-Middle (MitM) là một hình thức tấn công mà hacker có thể thu thập thông tin như mật khẩu và địa chỉ ví cá nhân bằng cách xâm nhập vào kết nối Wifi công cộng, chẳng hạn như tại các quán cà phê hoặc trung tâm thương mại. Tình trạng này rất phổ biến tại Việt Nam, nơi mà nhiều điểm đến công cộng thường sử dụng mạng Wifi có độ bảo mật thấp và dễ bị tấn công.
Do đó, người dùng nên hạn chế việc sử dụng ví điện tử khi kết nối với các mạng Wifi công cộng. Nếu cần thiết phải thực hiện giao dịch, hãy sử dụng VPN hoặc dịch vụ di động 3G/4G để đảm bảo an toàn cho tài khoản và thông tin cá nhân.
5. Pig Butchering/ Romance Scam
Romance scam, hay còn gọi là pig butchering, là một hình thức lừa đảo mà kẻ gian lợi dụng lòng tin của nạn nhân để chiếm đoạt tài sản. Ban đầu, kẻ lừa đảo sẽ xây dựng một mối quan hệ tin cậy thông qua việc trò chuyện trực tuyến, chơi game, hoặc thậm chí hướng dẫn về giao dịch tài chính.
Khi mối quan hệ trở nên thân thiết, kẻ lừa đảo sẽ thuyết phục nạn nhân đầu tư vào các token hoặc tiền điện tử do chính họ tạo ra. Cuối cùng, sau khi chiếm đoạt được số tiền mong muốn, họ sẽ đột ngột cắt đứt mọi liên lạc và biến mất.
Theo dữ liệu từ FBI, trong năm 2021, tổng giá trị bị lừa đảo qua romance scam đã lên đến 429 triệu USD. Trong số những nạn nhân, đến 75% đã mất hơn một nửa tài sản của mình, trong khi 25% còn lại phải đối mặt với nợ nần nghiêm trọng.
Do đó, trước khi đồng ý đầu tư dựa trên lời khuyên từ những người quen trên mạng, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng:
- Giữ tỉnh táo: Dù mối quan hệ với người quen trên mạng có thân thiết đến đâu, nhưng khi tham gia thị trường, nhà đầu tư cần duy trì sự tỉnh táo.
- Kiểm tra liên kết: Khi nhận được các đường link được chia sẻ, bạn phải kiểm tra kỹ trước khi nhấp vào. Đồng thời, tránh mở các liên kết tải về nếu chúng chưa được xác minh rõ ràng.
6. Phone Hack
Phone hack là một hình thức lừa đảo qua điện thoại, trong đó kẻ tấn công sẽ gọi cho nạn nhân và giả danh là nhân viên của các dự án hoặc doanh nghiệp lớn như Coinbase, Binance, v.v. Mục đích của cuộc gọi là yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, chẳng hạn như mật khẩu 2FA, số CCCD,…
Sau khi có được thông tin cá nhân, kẻ lừa đảo có thể dễ dàng sử dụng chúng để đăng nhập vào tài khoản của người dùng và chiếm đoạt tài sản. Do đó, người dùng cần hết sức cẩn trọng và tuyệt đối không cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào qua điện thoại, ngay cả khi người gọi tự nhận là đại diện của các doanh nghiệp uy tín. Hãy luôn xác minh thông tin qua các kênh chính thức trước khi tiết lộ bất kỳ thông tin nào.
7. Tấn công Phishing
Phishing là một hình thức lừa đảo mà kẻ tấn công dụ dỗ người dùng nhấp vào các liên kết quảng cáo độc hại, sau đó khiến họ tương tác với ví tiền điện tử của mình. Hành động này có thể dẫn đến việc tài sản trong ví của người dùng bị đánh cắp, hoặc nghiêm trọng hơn là thiết bị của họ bị nhiễm virus, làm lộ passphrase hoặc private key.
Một trong những vụ lừa đảo điển hình xảy ra vào năm 2021, khi một kẻ tấn công đã giả mạo trang web Bitcoin.org, một trong những nền tảng giao dịch Bitcoin lớn nhất. Kẻ này đã dụ dỗ người dùng nhấp vào liên kết giả mạo bằng cách sử dụng các chiêu trò như tặng quà (giveaway) và airdrop, khuyến khích họ tương tác với ví tiền điện tử.
Mặc dù vụ lừa đảo chỉ kéo dài chưa đầy 24 giờ, nhưng kẻ tấn công đã chiếm đoạt được 17.000 USD từ những nạn nhân nhẹ dạ cả tin nhấp vào liên kết độc hại. Chính vì vậy, người dùng nên hết sức cẩn trọng và hạn chế nhấp vào các liên kết không rõ nguồn gốc để tránh những hậu quả nghiêm trọng cho tài sản của mình.
8. OTC Scam
OTC (Over-The-Counter) là hành động mua bán tiền mã hóa và tiền pháp định giữa người dùng với nhau, không thông qua sàn giao dịch công khai. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, kẻ lừa đảo có thể yêu cầu người dùng chuyển tiền trước, sau đó “biến mất” cùng số tiền đó. Hành động này được gọi là OTC scam.
Giao dịch OTC thường có mức độ rủi ro cao, vì vậy người dùng cần tiến hành một cách thận trọng. Để đảm bảo an toàn cho giao dịch, bạn nên sử dụng bên thứ ba đáng tin cậy làm trung gian, chẳng hạn như các sàn giao dịch lớn như Binance, OKX,… Sự thận trọng trong các giao dịch này sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ bị lừa đảo và bảo vệ tài sản của bạn.
3 vụ scam nổi tiếng trong thị trường crypto
1. Confio
Confio đã thực hiện một vụ exit scam, một hình thức lừa đảo dựa vào sự tin tưởng của người dùng. Sau khi xây dựng được lòng tin, nhóm phát triển đột ngột bỏ rơi dự án và rút hết số tiền đầu tư, để lại cho người dùng chỉ những token hoặc tài sản vô giá trị và không thể phục hồi.
Vào cuối năm 2017, Confio đã tổ chức ICO để huy động 375.000 USD. Ngay sau khi nhận được khoản đầu tư này, nhóm phát triển đã biến mất. Khi tin tức về vụ lừa đảo này lan truyền, giá token đã giảm mạnh từ 0,6 USD xuống 0,1 USD chỉ trong vòng chưa đầy hai giờ và tiếp tục giảm sâu hơn. Hiện tại, dự án đã quay trở lại với tên gọi Confio GmbH và đang tập trung phát triển CosmWasm.
2. Centra
Dự án Centra đã được quảng bá bởi những người nổi tiếng như Floyd Mayweather và DJ Khaled, thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng. Tuy nhiên, vào tháng 4/2018, hai nhà sáng lập của dự án đã bị bắt giữ vì các hành vi gian lận. Sự việc này diễn ra tương tự như vụ lừa đảo của Confido, khi thông tin về việc bắt giữ được công bố, giá trị của token Centra đã mất gần như toàn bộ.
3. Bitconnect
Bitconnect đã sử dụng mô hình đa cấp, hay còn gọi là kim tự tháp, để thực hiện lừa đảo. Dự án này đã lấy tiền của người tham gia này để trả cho người tham gia khác. Nền tảng này duy trì hoạt động trong suốt một năm, thu hút một lượng lớn người theo dõi nhờ vào các chiến dịch tiếp thị vô cùng chuyên nghiệp. Tuy nhiên, mọi thứ đã sụp đổ khi Bitconnect thực hiện một vụ exit scam.
Vào thời điểm vụ lừa đảo bị phanh phui, vốn hóa thị trường của Bitconnect khoảng 2 tỷ USD với giá token lên tới khoảng 320 USD. Chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ sau khi thông tin về vụ lừa đảo được công bố, giá token đã giảm mạnh xuống chỉ còn 6 USD và vốn hóa thị trường cũng sụt giảm chỉ còn 40 triệu USD. Sự việc này đã trở thành một trong những vụ lừa đảo nổi tiếng nhất trong lịch sử tiền mã hóa, làm dấy lên cảnh báo về rủi ro của các mô hình đầu tư không minh bạch và bất hợp pháp.
Cách nhận biết các dự án scam là gì?
- Hứa hẹn lợi nhuận quá cao: Nếu một dự án quảng cáo lợi nhuận khủng mà không có căn cứ thực tế, đây là dấu hiệu đầu tiên của lừa đảo. Lợi nhuận trong thị trường crypto thường có tính rủi ro rất cao.
- Thông tin không rõ ràng: Dự án thiếu các thông tin quan trọng như mô hình hoạt động, đội ngũ phát triển và nhà đầu tư thường có nguy cơ scam cao.
- Quảng cáo quá nhiều: Nếu một dự án dành quá nhiều nguồn lực cho quảng cáo và marketing mà không có sản phẩm hoặc tính năng cụ thể, điều này cũng có thể là dấu hiệu lừa đảo.
- Không có kiểm tra bảo mật (Audit): Các dự án scam thường thiếu các bước kiểm tra chuyên nghiệp, làm tăng nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân hoặc lỗ hổng bảo mật.
- Phản hồi tiêu cực từ cộng đồng: Tìm kiếm thông tin về dự án trên các diễn đàn crypto và mạng xã hội; nếu có nhiều phản hồi tiêu cực và cảnh báo từ cộng đồng, dự án đó có thể là scam.
- Sử dụng tên miền và logo giống hệt các dự án lớn: Dự án scam thường cố gắng lừa đảo người dùng bằng cách sử dụng tên miền và logo giống các dự án lớn và uy tín.
- Không có sản phẩm hoặc ứng dụng thực tế: Các dự án không có sản phẩm, ứng dụng thực tế hoặc kế hoạch phát triển rõ ràng có nguy cơ scam cao.
- Quy trình rút tiền phức tạp: Dự án lừa đảo có thể yêu cầu người dùng hoàn thành nhiều thao tác phức tạp để rút tiền hoặc thậm chí là không thể rút tiền.
- Cẩn trọng với các liên kết không xác định: Tránh nhấp vào các liên kết không xác định hoặc mở tài liệu đính kèm từ nguồn không rõ ràng, vì đây có thể là chiêu trò để đánh cắp thông tin và tài sản của bạn.
- Sử dụng chiêu trò thao túng tâm lý: Dự án scam thường tạo áp lực tài chính và lợi dụng cảm xúc của người dùng như FOMO và Pump and Dump, khiến họ đầu tư mà không suy nghĩ cẩn thận.
Việc nhận biết các dấu hiệu này sẽ giúp bạn bảo vệ tài sản của mình và tránh rơi vào các bẫy lừa đảo trong thị trường crypto. Bạn hãy luôn thực hiện nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư và không chia sẻ thông tin cá nhân với các dự án không đáng tin cậy.
Cách phòng tránh các dự án scam trong crypto
Để bảo vệ tài sản của mình khỏi các hình thức lừa đảo trong lĩnh vực crypto, người dùng nên thực hiện các biện pháp sau:
- Nghiên cứu cẩn thận trước khi đầu tư: Đọc kỹ whitepaper của dự án, tìm hiểu về mô hình kinh doanh, đội ngũ phát triển và cách hoạt động của nền tảng. Chỉ đầu tư vào những dự án mà bạn hiểu rõ và đã nghiên cứu kỹ.
- Kiểm tra thông tin dự án: Đảm bảo dự án có trang web, trang trạng thái (status page) và tài khoản mạng xã hội chính thức. Xác minh rõ ràng thông tin về đội ngũ, địa chỉ liên hệ và các thông tin liên quan khác.
- Chú ý đến thông tin cá nhân: Không chia sẻ thông tin cá nhân như khóa riêng tư (private keys) hoặc seed phrase với bất kỳ ai. Hãy cảnh giác với các trang web hoặc dự án yêu cầu thông tin cá nhân.
- Sử dụng ví phổ biến và an toàn: Chọn các ví điện tử phổ biến và đã được kiểm tra bảo mật. Tránh sử dụng các ví không rõ nguồn gốc hoặc không được đánh giá cao về tính an toàn.
- Kiểm tra tên miền và logo: Kiểm tra kỹ để đảm bảo tên miền và logo của dự án không bị sao chép hoặc giả mạo từ các nền tảng lớn.
- Kiểm tra bảo mật (audit): Xem xét xem dự án đã được kiểm tra bảo mật bởi các bên độc lập hay chưa. Kiểm tra bảo mật giúp đảm bảo tính an toàn của token và dự án.
- Luôn cập nhật phần mềm: Sử dụng phiên bản phần mềm và ví tiền mã hóa mới nhất để tránh các lỗ hổng bảo mật.
- Tập trung vào việc giảm rủi ro: Phân chia nguồn vốn đầu tư vào nhiều dự án khác nhau thay vì đặt cược toàn bộ vào một dự án duy nhất.
- Thận trọng với thông tin từ nguồn không xác định: Kiểm tra thông tin từ các nguồn đáng tin cậy và cẩn trọng với các liên kết hoặc tin nhắn không xác định.
- Sử dụng phương tiện thanh toán an toàn: Sử dụng các phương tiện thanh toán an toàn như PayPal hoặc thẻ tín dụng thay vì chuyển tiền trực tiếp bằng tiền mã hóa vào các nền tảng không rõ nguồn gốc.
- Kiểm soát áp lực tài chính: Đừng để áp lực tài chính hoặc cảm xúc chi phối khi đưa ra quyết định đầu tư.
- Sử dụng các dịch vụ an toàn: Áp dụng các dịch vụ chống virus và phần mềm chống phishing để bảo vệ máy tính và thông tin cá nhân.
Việc cảnh giác và nghiên cứu thông tin kỹ lưỡng là rất quan trọng để traders tránh bị lừa đảo trong lĩnh vực crypto. Nếu bạn gặp phải bất kỳ dấu hiệu lừa đảo nào, hãy ngừng ngay giao dịch và tham khảo ý kiến từ các chuyên gia trong trường hợp cần thiết.
Một số câu hỏi thường gặp về scam
1. Scam trong crypto có phải vi phạm pháp luật không?
Câu trả lời là có. Hiện tại, các hành vi lừa đảo trong thị trường crypto có thể bị xử lý theo pháp luật ở hầu hết các quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, theo khoản 5 Điều 163 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015. Tuy nhiên, quá trình xử phạt và hoàn tiền có thể kéo dài, vì vậy người dùng không nên lơ là và cần giữ sự cảnh giác khi tham gia đầu tư.
2. Bị scam có lấy lại được tiền không?
Khả năng lấy lại tiền của mọi người là khá thấp. Tuy nhiên, nếu bạn bị scam, trước tiên hãy kiểm tra xem số tiền đang được chuyển đi đâu. Nếu số tiền đó đang được chuyển lên các sàn giao dịch tập trung (CEX), hãy ngay lập tức liên hệ với sàn đó để yêu cầu khóa lại số tiền của kẻ lừa đảo.
Kết luận
Trên đây là toàn bộ thông tin về scam là gì trong crypto. Khi thị trường crypto ngày càng phát triển, việc nhận thức và phòng tránh các hình thức lừa đảo trở nên vô cùng quan trọng. Scam không chỉ ảnh hưởng đến tài sản cá nhân mà còn làm suy giảm niềm tin vào toàn bộ hệ sinh thái tiền mã hóa.