Bối cảnh hệ sinh thái Bitcoin và sự ra đời Runes Protocol
Khi sự kiện Bitcoin Halving L4 đã xảy ra, nó trở thành chất xúc tác mạnh mẽ trong hệ sinh thái Bitcoin (Bitcoin Ecosystem) và sự bùng nổ của hệ Proof-of-Work (PoW) trong quý 2/2024.
Trước đây, Bitcoin (BTC) là token duy nhất được biết đến trên mạng lưới Bitcoin, với ngôn ngữ lập trình đơn giản không cho phép phát hành các loại token khác. Tuy nhiên, với sự xuất hiện của Ordinals, cánh cửa cho việc phát triển các loại token thay thế đã được mở ra, dẫn đến sự ra đời của nhiều giao thức mới trong năm 2023, bao gồm BRC-20, ARC-20, ORC-20, ORC-CASH, SRC-20, cùng với các giải pháp cũ hơn như RGB, Counterparty, Omni Layer, và Taproot Assets.
Dữ liệu từ Dune cho thấy nhu cầu hoạt động trên Ordinals ngày càng tăng và có dấu hiệu bùng nổ trở lại dựa trên sự thay đổi đột biến của lượng Daily Inscriptions trong tuần cuối cùng của tháng 3/2024.
Các nhà phát triển trong hệ sinh thái Bitcoin đồng ý rằng chuyển sang giải pháp Rollup là lựa chọn hoàn thiện nhất so với cơ chế Unspent Transaction Output (UTXO) trên mạng lưới Bitcoin hiện nay, vốn đang gây ra quá nhiều dư thừa từ xu hướng BRC-20.
BRC-20 hoạt động dựa trên giao thức Ordinals, mỗi giao dịch sẽ tạo ra các UTXO mới để ghi lại số dư của nó. Khi số lượng token và giao dịch BRC-20 tăng lên, số lượng UTXO cũng tăng theo, dẫn đến tình trạng spam trên mạng lưới Bitcoin. Hơn nữa, dữ liệu về token của BRC-20 được lưu trữ trong phần Witness Data thay vì trong UTXO, gây ra chi phí mạng lưới đắt đỏ khi tham gia các khoản thưởng trên mạng lưới Bitcoin.
Nhận thức được những hạn chế này, nhà sáng lập Ordinals đã tìm cách giải quyết bằng việc phát triển một giao thức hoàn toàn mới cho các token thay thế, nhằm tối ưu hóa sự phân mảnh trong hệ thống, dẫn đến sự ra đời của Runes Protocol.
Runes Protocol là gì?
Runes Protocol là giao thức mới được phát triển bởi Casey Rodarmor – nhà sáng lập của giao thức Ordinals nổi tiếng, để phát hành các token đồng nhất (fungible token) trên mạng lưới Bitcoin.
Được giới thiệu lần đầu vào tháng 9/2023, cho đến nay Runes vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và dự kiến sẽ ra mắt mainnet vào sự kiện Bitcoin Halving ở block 840.000 trong tháng 4/2024 sắp tới.
Điểm khác biệt lớn nhất của Runes Protocol so với các giao thức phát hành token đồng nhất khác nằm ở việc sử dụng mô hình UTXO (Unspent Transaction Output), mà chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về cơ chế hoạt động sau đây.
Việc áp dụng mô hình UTXO giúp Runes Protocol giải quyết vấn đề phân mảnh và tắc nghẽn trên mạng lưới Bitcoin do xu hướng phát triển token theo chuẩn BRC-20 gây ra. Điều này giúp tối ưu hóa hiệu suất và khả năng mở rộng của hệ thống, đồng thời giảm thiểu chi phí giao dịch cho người dùng.
Với tầm nhìn đột phá và khả năng giải quyết những hạn chế của các giao thức trước đây, Runes Protocol được kỳ vọng sẽ trở thành tiêu chuẩn mới cho việc phát hành token trên mạng lưới Bitcoin, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong sự phát triển của hệ sinh thái tiền điện tử.
Runes Protocol hoạt động như thế nào?
Mục đích ra đời của Runes Protocol là để tạo ra và giám sát các token đồng nhất (fungible token) trên mạng lưới Bitcoin một cách dễ dàng hơn. Token đồng nhất có nghĩa là chúng có thể hoán đổi cho nhau, tương tự như những tờ tiền giấy có cùng mệnh giá trong ví tiền của bạn.
Tương tự như BRC-20, Runes sẽ sử dụng Bitcoin và trả phí bằng Bitcoin để tạo ra token mới. Tuy nhiên, khác biệt chính giữa Runes và BRC-20 là Runes, giống như Bitcoin, sử dụng mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) – trái ngược với mô hình tài khoản (account) được một số blockchain Layer 1 như Ethereum sử dụng.
Mô hình UTXO đại diện cho lượng tiền điện tử mà một người đang có sẵn để chi tiêu. Mô hình này rất quan trọng trong việc theo dõi quyền sở hữu và giao dịch phi tập trung trên mạng lưới Bitcoin, giúp đảm bảo tính minh bạch và an toàn của hệ thống.
Nhiều người trong cộng đồng Bitcoin tin rằng mô hình UTXO vượt trội hơn và một trong những lý do khiến Ethereum gặp phải vấn đề về khả năng mở rộng là do sử dụng mô hình tài khoản. Chính Casey Rodarmor, nhà sáng lập của Runes Protocol, cũng cho rằng mô hình UTXO ưu việt hơn, vì trong khi các tiêu chuẩn token khác có xu hướng dựa vào dữ liệu off-chain, thì Runes hoàn toàn nằm trên chuỗi on-chain của Bitcoin.
Với Runes, nhà phát hành sẽ tạo ra token và đặt giới hạn số lượng token mà một người có thể phát hành trong một giao dịch. Bằng cách này, người tạo token cũng như cộng đồng những người mua tương lai đều có cơ hội ngang nhau trong việc truy cập và mua token cùng một lúc, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong quá trình phân phối.
Đọc thêm: Merlin Chain là gì? Tìm hiểu về Token MERL?
Runes khác gì so với các tiêu chuẩn token khác trên mạng Bitcoin?
Runes vs BRC-20
- Runes: Sử dụng mô hình dựa trên UTXO, giúp giảm thiểu sự phân mảnh và tắc nghẽn do UTXO “rác”, đồng thời làm cho quá trình token hóa trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.
- BRC-20: Mang tính chất phức tạp hơn, yêu cầu phải phát hành NFT trước khi tạo token, gây ra tình trạng nghẽn mạng do tạo ra quá nhiều UTXO “rác” không cần thiết.
Runes vs ORC-20
- Runes: Cung cấp cách tạo ra token đồng nhất (fungible token) một cách đơn giản và hiệu quả hơn, được thiết kế hoàn toàn phù hợp với hệ sinh thái Bitcoin.
- ORC-20: Được tạo ra để giải quyết sự thiếu hiệu quả của BRC-20, với hy vọng khắc phục các vấn đề như chỉ được đặt tên token với 4 chữ cái và sự thiếu vắng hệ thống chống gian lận lặp chi (double-spending) đáng tin cậy.
Runes vs các giao thức khác (Taproot Assets, Counterparty)
- Runes: Không yêu cầu dữ liệu off-chain hay native token – trong khi đó Counterparty còn không dựa trên mô hình UTXO vốn mang lại tính bảo mật và minh bạch cao.
- Các giao thức khác: Thường dựa vào các bộ khung kỹ thuật phức tạp hay cần các yếu tố bổ sung như native token hoặc quản lý dữ liệu off-chain, gây ra sự phức tạp và khó khăn trong việc triển khai và sử dụng.
Các tính năng kỹ thuật của Runes là gì?
Runes Protocol mang đến nhiều tính năng kỹ thuật đột phá, hứa hẹn cải thiện trải nghiệm người dùng và thay đổi cách thức phát hành tài sản trên mạng lưới Bitcoin.
- Cấu trúc dựa trên mô hình UTXO: Runes có nguồn gốc từ mô hình UTXO (Unspent Transaction Output) vốn là nền tảng của Bitcoin. Cách tiếp cận này giúp giảm thiểu sự phân mảnh và tắc nghẽn do các UTXO “rác” không cần thiết, từ đó giảm dấu vết (footprint) trên chuỗi và tối ưu hóa hiệu suất.
- Đơn giản hóa quản lý token: Điểm khác biệt của Runes so với các giao thức khác là nó không đưa dữ liệu bổ sung vào mỗi giao dịch (như Ordinals và Stamps) – vốn tạo ra các vấn đề về hiệu suất và khả năng mở rộng chuỗi. Điều này giúp quá trình phát hành và quản lý token trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.
- Thiết kế giao thức thân thiện với người dùng: Cấu trúc của Runes được thiết kế đơn giản, có thể thu hút đông đảo nhà phát triển và thúc đẩy đổi mới trong cộng đồng Bitcoin. Điều này cũng có thể giúp mạng lưới Bitcoin phổ biến rộng rãi hơn với việc loại bỏ nhu cầu xử lý native token hoặc những vấn đề phức tạp liên quan đến dữ liệu off-chain.
- Khả năng phân bổ và di chuyển số dư linh hoạt: Các giao dịch OP_RETURN và việc đẩy dữ liệu bổ sung cho phép di chuyển số dư Runes một cách linh hoạt. Những tin nhắn không hợp lệ từ các giao thức sẽ dẫn đến việc token Runes bị đốt, giúp bảo vệ sự toàn vẹn của giao thức và tạo điều kiện thuận lợi cho các đợt nâng cấp trong tương lai.
Với những tính năng kỹ thuật tiên tiến này, Runes Protocol được kỳ vọng sẽ trở thành tiêu chuẩn mới cho việc phát hành token trên mạng lưới Bitcoin, mang lại trải nghiệm người dùng tối ưu và khả năng mở rộng vượt trội so với các giao thức hiện có.
Tác động của Runes đến khả năng mở rộng Bitcoin
Giảm Thiểu Sự Phình To của Blockchain
- Giao thức Runes sử dụng cách tiếp cận dựa trên UTXO (Unspent Transaction Output) để quản lý số dư token, khác với chuẩn BRC-20 dựa trên địa chỉ. Điều này giúp giảm thiểu sự phình to của blockchain, tối ưu hóa không gian lưu trữ và hiệu quả hoạt động.
Tiếp Cận Kỹ Thuật
- Phát Hành Token: Giao dịch khởi tạo token mới trên Runes yêu cầu xác định ký hiệu, nguồn cung và số thập phân của token. Nguồn cung được gắn với một UTXO cụ thể, và các lần chuyển token tiếp theo sẽ chia nhỏ UTXO này thành các UTXO mới, tối ưu hóa không gian lưu trữ.
- Lưu Trữ Dữ Liệu: Runes sử dụng hàm OP_RETURN để lưu trữ dữ liệu một cách hiệu quả, trong khi đó Ordinals sử dụng transaction witness, một phần của giao dịch SegWit không được bao gồm khi giao dịch được hash và ký.
Tích Hợp với Bitfinity EVM
- Mở Rộng Hợp Đồng Thông Minh: Sự kết hợp giữa Runes và Bitfinity EVM, công nghệ Layer 2 cho Bitcoin, có thể cải thiện hiệu quả và khả năng mở rộng của hợp đồng thông minh trên mạng Bitcoin.
- Lợi Ích cho Nhà Phát Triển và Người Dùng: Sự tích hợp này cung cấp một môi trường có thể mở rộng, tương thích với Ethereum cho việc lập trình bằng Solidity, đồng thời tận dụng tính thanh khoản và bảo mật của Bitcoin.
Những dự án đang xây dựng trên Runes?
Rodarmor đã lên kế hoạch ra mắt Runes vào thời điểm Bitcoin halving. Điều này có nghĩa là Runes Protocol và các token “runes” khác đang được xây dựng trên giao thức sẽ đi vào hoạt động khi Bitcoin đạt đến block 840.000, dự kiến diễn ra vào giữa tháng 4 năm 2024. Sự kiện này sẽ đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho cả Bitcoin và Runes Protocol.
Các Dự Án Đang Phát Triển Trên Giao Thức Runes:
RSIC (Rune Satoshian Inscription Collection)
- Gồm 21.000 Ordinals và dự định ra mắt token mang tên RUNE.
- RSIC Ordinals đã airdrop cho các ví sở hữu một số Ordinal inscription nhất định, chẳng hạn Ordinal Maxi Biz.
- Tên RSIC là một kiểu chơi chữ của thuật ngữ ASIC, công cụ khai thác Bitcoin.
- Người dùng sở hữu RSIC Ordinals có thể sử dụng nó để bắt đầu “mining” token của dự án.
Runestone
- 112.383 Runestone Ordinals đã được airdrop cho cộng đồng.
- Dự án Ordinals do một “lão làng” về NFT và Ordinals có bí danh là Leonidas tạo ra.
- Mỗi Runestone sẽ được “chuyển đổi” thành một token runes khi giao thức bắt đầu hoạt động.
Node Apes
- Kết hợp ảnh profile (PFP) lấy cảm hứng từ NodeMonkes với một “Runic Miner” Ordinal.
- Node Ape và Runic Miner Ordinal giúp người dùng “mine” token runes khi giữ trong cùng một ví.
Các Dự Án Khác
- RuneX đang xây dựng một sàn giao dịch phi tập trung cho Runes trên Bitcoin và có bộ sưu tập Ordinals riêng.
- Ví Bitcoin Xverse đã bổ sung testnet cho Runes, với kế hoạch hỗ trợ tiêu chuẩn token fungible này trên mainnet.
- Nhiều dự án khác đang triển khai các kế hoạch với Runes trong không gian Ordinals.
Quan trọng là phân biệt giữa Runes, trên tư cách là một giao thức, và “runes” – những token được xây dựng trên giao thức này mà bất kỳ ai cũng có thể tạo ra.
Kết luận
Sự ra đời của giao thức Runes đã mở ra nhiều cơ hội đầu tư mới trong hệ sinh thái Bitcoin. Trong đó, dự kiến các dự án triển vọng nhất sẽ thuộc hai lĩnh vực chính: Cơ sở hạ tầng và Memecoin.
Cơ sở hạ tầng là yếu tố nền tảng quan trọng nhất của bất kỳ hệ sinh thái nào, cung cấp các công cụ, dịch vụ và giải pháp cần thiết để xây dựng và phát triển các ứng dụng khác. Trong khi đó, Memecoin là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng, tạo ra sự lan tỏa và lôi kéo sự quan tâm của đông đảo người dùng.
Tuy nhiên, có không ít dự án đang tham gia vào cuộc đua giành giật thị phần thông qua các chiến dịch airdrop Runes. Do đó, các nhà đầu tư cần tự quyết định xem có nên tham gia để nhận airdrop hay không, đồng thời nghiên cứu cẩn thận trước khi lựa chọn dự án.
Về triển vọng của Runes, nhiều người đánh giá cao tiềm năng của tiêu chuẩn token mới này trong việc thay thế BRC-20 và trở thành cơn sốt mới trong hệ sinh thái Bitcoin. Tuy nhiên, điều này sẽ phụ thuộc vào sự hỗ trợ và đón nhận của cộng đồng, cũng như khả năng của Runes trong việc giải quyết các vấn đề của BRC-20 và cung cấp những tính năng vượt trội.
Qua bài viết “Runes Protocol là gì? Giao thức tạo ra sức nóng sau thềm Halving” bạn đã hiểu về Runes Protocol hay chưa? Nếu chưa hãy để lại bình luận dưới để được giải đáp thắc mắc nhé!