Trong nền kinh tế tài chính hiện nay, tiền Fiat là khái niệm không còn xa lạ với chúng ta. Không giống như tiền tệ truyền thống dựa trên hàng hóa như vàng hoặc bạc, tiền Fiat không có giá trị nội tại mà được duy trì nhờ niềm tin của người dân vào chính phủ phát hành. Vậy tiền Fiat là gì? Hãy cùng tiendientu.com tìm hiểu ngay nhé!
Fiat là gì?
Tiền Fiat hay tiền pháp định là loại tiền được phát hành bởi chính phủ và được công nhận hợp pháp trong các giao dịch của một quốc gia, ví dụ như VND, USD, JPY…
Khác với các loại tiền tệ có giá trị nội tại như vàng hoặc bạc thì tiền Fiat không tự mang giá trị mà phụ thuộc vào sự cam kết và uy tín của chính phủ phát hành. Giá trị của tiền Fiat được duy trì qua cơ chế cân bằng cung và cầu, cùng với sự bảo trợ của chính phủ.
Trong đời sống, tiền Fiat được sử dụng phổ biến trong các giao dịch hằng ngày, từ mua bán hàng hóa, dịch vụ cho đến các hoạt động đầu tư và tiết kiệm. Nhờ tính tiện lợi và sự hỗ trợ của chính phủ, tiền pháp định đã trở thành phương tiện thanh toán chính, thay thế hoàn toàn các loại tiền hàng hóa trong nền kinh tế hiện đại.
Một số đồng tiền pháp định nổi bật hiện nay
Tiền pháp định được quản lý và quy định bởi chính phủ từng quốc gia, có sự đa dạng trong cách thức phát hành và sử dụng. Mỗi quốc gia có một đồng tiền pháp định riêng, đại diện cho giá trị và uy tín của nền kinh tế đó.
- Tại Việt Nam, đồng Việt Nam (VND) là đồng tiền pháp định chính thức, lưu hành dưới hai dạng: tiền giấy và tiền polymer, và được sử dụng rộng rãi trong mọi giao dịch trên toàn quốc.
- Ở Hoa Kỳ, đồng đô la Mỹ (USD) không chỉ là tiền pháp định trong nước mà còn đóng vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu, được lưu hành bằng cả tiền giấy và tiền xu.
- Tại Vương quốc Anh, đồng bảng Anh (GBP) là đồng tiền pháp định chính thức, được lưu hành rộng rãi cả trong nước và tại các lãnh thổ thuộc địa, cũng dưới dạng tiền giấy và tiền xu.
Ngoài ra, nhiều đồng tiền pháp định khác cũng có tầm ảnh hưởng lớn, như đồng Euro (được dùng chung trong khu vực Châu Âu), đồng Nhân dân tệ (Trung Quốc), đồng Franc (Thụy Sĩ) và đồng Yên (Nhật Bản). Mỗi loại tiền pháp định này không chỉ mang giá trị trao đổi mà còn đại diện cho sức mạnh kinh tế và đặc điểm tài chính của từng quốc gia, góp phần vào sự đa dạng của hệ thống tài chính quốc tế.
Lịch sử phát triển của tiền Fiat là gì?
Theo các nhà sử học, tiền pháp định đã xuất hiện từ rất sớm và Trung Quốc là nơi đầu tiên khai sinh loại tiền này vào thế kỷ 11. Khi đó, Trung Quốc đối mặt với tình trạng thiếu hụt tiền xu dùng trong giao dịch hàng hóa, dẫn đến việc sử dụng những tờ giấy ghi mệnh giá do chính phủ quản lý để thay thế. Dưới triều đại nhà Nguyên của Hốt Tất Liệt, hệ thống tiền giấy chính thức (được gọi là Sáo) đã được thiết lập và quản lý bởi triều đình, đánh dấu bước tiến quan trọng trong lịch sử tiền tệ.
Sau đó, khái niệm tiền pháp định dần lan rộng đến các nước khác. Vào thế kỷ 17, Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan bắt đầu áp dụng tiền pháp định. Trong các thế kỷ 18 và 19, các thuộc địa của Mỹ, New France ở Canada và cả chính phủ liên bang Hoa Kỳ cũng thử nghiệm sử dụng tiền pháp định.
Đến năm 1972, dưới thời Tổng thống Nixon, Mỹ đã chấm dứt hoàn toàn chế độ bản vị vàng (hệ thống cho phép chuyển đổi tiền giấy thành vàng) và chính thức chuyển sang hệ thống tiền fiat. Quyết định này không chỉ tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế Mỹ mà còn thúc đẩy xu hướng sử dụng tiền pháp định trên toàn cầu, giúp tiền fiat chiếm ưu thế và định hình nền kinh tế hiện đại từ thế kỷ 20 trở đi.
Giá trị của tiền Fiat do ai quyết định?
Giá trị của tiền Fiat được xác định bởi nhiều yếu tố quan trọng, bao gồm:
- Quyết định của Chính phủ: Chính phủ đóng vai trò cốt lõi khi tuyên bố tiền Fiat là phương tiện thanh toán hợp pháp, giúp nó trở thành hình thức thanh toán chính thức trên toàn quốc và tạo cơ sở pháp lý để tiền pháp định lưu thông rộng rãi.
- Cam kết của Chính phủ: Mặc dù tiền Fiat không được đảm bảo bởi hàng hóa vật chất như vàng hay bạc, nhưng sự cam kết của chính phủ trong việc duy trì ổn định kinh tế và quản lý hệ thống tài chính là yếu tố then chốt giúp củng cố giá trị của loại tiền này.
- Sự chấp nhận trong nền kinh tế: Tiền Fiat được chấp nhận rộng rãi trong mọi giao dịch từ cá nhân đến doanh nghiệp, tạo nên tính thanh khoản cao và trở thành phương tiện trao đổi chính trong nền kinh tế.
- Tính pháp lý trong thanh toán: Chính phủ quy định tiền Fiat phải được chấp nhận trong việc thanh toán các nghĩa vụ tài chính và nợ, đảm bảo khả năng thanh toán của nó trên toàn quốc.
- Niềm tin của người dân: Giá trị của tiền Fiat phụ thuộc lớn vào niềm tin của người sử dụng. Nếu người dân tin vào khả năng duy trì giá trị và tính ổn định của đồng tiền, tiền Fiat sẽ tiếp tục được chấp nhận rộng rãi và duy trì vị thế trong nền kinh tế.
Nhờ vào các yếu tố này, tiền Fiat không chỉ là phương tiện trao đổi hàng hóa mà còn là biểu tượng của niềm tin và uy tín của chính phủ trong việc quản lý nền kinh tế.
Cách hoạt động của tiền Fiat
Tiền Fiat hoạt động không dựa trên giá trị nội tại từ các hàng hóa như vàng hoặc bạc mà phụ thuộc vào sự tin tưởng của các bên tham gia vào hệ thống – từ chính phủ phát hành đến người dân sử dụng và các doanh nghiệp chấp nhận tiền trong giao dịch. Nếu niềm tin vào đồng tiền bị suy giảm, nhu cầu sẽ giảm và khiến tiền pháp định có nguy cơ mất giá trị.
Ngoài là thước đo giá trị hàng hóa, tiền Fiat còn phản ánh tổng giá trị sản xuất và dịch vụ (GDP) của một quốc gia. Đồng tiền đại diện cho năng lực sản xuất của quốc gia, vì vậy khi sản xuất tăng, giá trị tiền tệ cũng có xu hướng tăng và ngược lại.
Chính phủ với vai trò là tổ chức duy nhất có quyền phát hành tiền Fiat sẽ kiểm soát hệ thống tiền tệ thông qua các chính sách nhằm ổn định kinh tế quốc gia. Ngân hàng Trung ương (NHTW) điều chỉnh cung tiền để đạt mục tiêu lãi suất và thúc đẩy tăng trưởng. Có hai dạng chính sách tiền tệ:
- Chính sách nới lỏng tiền tệ: NHTW tăng cung tiền bằng cách mua trái phiếu hoặc chứng khoán, giảm lãi suất và tỷ lệ dự trữ bắt buộc, từ đó thúc đẩy chi tiêu và đầu tư.
- Chính sách thắt chặt tiền tệ: Được thực hiện khi NHTW muốn kiểm soát lạm phát bằng cách bán trái phiếu, tăng lãi suất và tỷ lệ dự trữ bắt buộc, từ đó giảm cung tiền và ngăn ngừa tình trạng bong bóng kinh tế.
Một chính sách tiền tệ sai lầm có thể dẫn đến lạm phát nghiêm trọng hoặc siêu lạm phát, làm fiat cryptocurrency mất giá trầm trọng, thậm chí trở nên vô giá trị. Các trường hợp như Zimbabwe (2000–2009), Bolivia (1984–1985) và Hungary (1945–1946) là những ví dụ điển hình về sự suy thoái tiền tệ nghiêm trọng do chính sách tiền tệ không hiệu quả.
Ưu điểm và nhược điểm của tiền Fiat
1. Ưu điểm
- Tính linh hoạt: Tiền Fiat mang đến khả năng linh hoạt cho chính phủ và ngân hàng trung ương trong việc điều chỉnh và ứng phó với các khủng hoảng kinh tế. Phát hành tiền Fiat còn là một nguồn tạo doanh thu cho chính phủ, hỗ trợ ổn định tài chính quốc gia.
- Chi phí sản xuất thấp: So với các loại tiền dựa trên hàng hóa như vàng hoặc bạc, chi phí sản xuất tiền Fiat thấp hơn đáng kể, giúp tiết kiệm tài nguyên quốc gia.
- Loại bỏ sự khan hiếm: Tiền pháp định không bị giới hạn bởi nguồn tài nguyên quý hiếm như vàng hay kim cương, giúp ngân hàng trung ương kiểm soát cung tiền hiệu quả hơn và linh hoạt trong điều chỉnh các biến số kinh tế.
- Tính tiện lợi: Tiền Fiat không yêu cầu kho lưu trữ đặc biệt hoặc biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt, khiến việc quản lý và sử dụng tiền dễ dàng hơn.
- Tính phổ biến toàn cầu: Tiền Fiat được lưu hành và chấp nhận rộng rãi trên khắp thế giới, trở thành công cụ thanh toán chính trong giao dịch thương mại quốc tế.
2. Nhược điểm
- Thiếu giá trị nội tại: Tiền Fiat không có giá trị tự thân mà chủ yếu dựa vào uy tín và cam kết của chính phủ. Điều này khiến nó dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bất ổn và có thể dẫn đến lạm phát hoặc sự sụp đổ hệ thống tài chính nếu lòng tin vào chính phủ bị suy giảm.
- Rủi ro lạm phát: Vì chính phủ kiểm soát hoàn toàn cung tiền nên việc in thêm tiền quá mức có thể đẩy lạm phát lên cao, làm giảm giá trị của đồng tiền và dẫn đến những bất ổn trong nền kinh tế.
Trong lịch sử, nhiều quốc gia đã trải qua những cuộc khủng hoảng tài chính khi chính phủ lạm dụng việc in tiền trong thời kỳ lạm phát, làm giảm niềm tin của người dân vào chính quyền và hệ thống tài chính. Những bài học này làm dấy lên lo ngại về các rủi ro mà tiền Fiat có thể gây ra trong tương lai.
So sánh tiền Fiat và Crypto
Hãy cùng tiendientu so sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa tiền Fiat và Bitcoin – loại tiền điện tử đầu tiên được một quốc gia công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp (El Salvador, Venezuela).
Điểm tương đồng
Cả tiền Fiat và Bitcoin đều không được đảm bảo bởi bất kỳ tài sản cụ thể nào, và mục đích chính của chúng là thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế tài chính toàn cầu.
Điểm khác nhau
| Tiêu chí | Tiền Fiat | Tiền Crypto |
| Hình thức tồn tại | Tiền giấy, tiền polymer hoặc tiền xu | Tiền kỹ thuật số, không có dạng vật lý |
| Hình thức quản lý | Chính phủ kiểm soát | Sổ cái quản lý phi tập trung – blockchain |
| Nguồn cung | Không giới hạn. do chính phủ ban hành | Nguồn cung giới hạn. do thuật toán kiểm soát |
| Thông tin giao dịch | Thông tin giao dịch không được lưu trữ | Thông tin giao dịch được lưu trữ trên sổ cái, không thể thay đổi |
| Tính chất | Mang tính tập trung | Mang tính phi tập trung |
| Mức độ chấp nhận | Toàn cầu | Còn hạn chế, chưa được công nhận ở nhiều quốc gia |
| Quy mô | Khổng lồ | Quy mô nhỏ hơn |
Hướng dẫn cách dùng tiền Fiat để mua Crypto
Hiện nay, người dùng có thể dễ dàng mua bán crypto bằng tiền Fiat qua các nền tảng giao dịch P2P hoặc các sàn giao dịch lớn như Binance, OKX nhằm đảm bảo tính an toàn. Ngoài ra, các phương pháp khác như thanh toán bằng thẻ Visa hoặc giao dịch qua OTC cũng rất phổ biến.
Lưu ý: Việc đầu tư và giao dịch tài sản kỹ thuật số (coin, token) chưa được pháp luật bảo vệ tại một số quốc gia. Người dùng cần tìm hiểu kỹ các quy định pháp lý tại quốc gia của mình để tránh những rủi ro về mặt pháp lý.
Các bước dùng tiền Fiat để mua Crypto:
- Lựa chọn sàn giao dịch: Tìm kiếm một sàn giao dịch uy tín, phù hợp với nhu cầu của bạn.
- Đăng ký tài khoản: Đăng ký và xác minh danh tính theo quy định của sàn.
- Nạp tiền Fiat: Nạp tiền vào tài khoản trên sàn giao dịch bằng tiền Fiat (VND, USD, EUR,…), thông qua tài khoản ngân hàng hoặc các phương thức thanh toán khác.
- Lựa chọn loại Crypto muốn mua: Khi đã có tiền trong tài khoản, chọn loại Crypto mà bạn muốn giao dịch.
- Thực hiện giao dịch: Chọn lệnh mua (buy) trên sàn, điền số lượng và mức giá mong muốn, có thể chọn lệnh thị trường hoặc giới hạn tùy nhu cầu.
- Xác nhận giao dịch: Kiểm tra lại thông tin và xác nhận để hoàn tất giao dịch.
- Lưu trữ Crypto: Sau khi giao dịch thành công, bạn có thể lưu trữ Crypto trong ví của sàn hoặc chuyển vào ví lưu trữ cá nhân (ví phần cứng) để bảo mật tốt hơn.
Crypto có thể thay thế tiền Fiat không?
Tiền Fiat được phát hành và kiểm soát bởi chính phủ và ngân hàng trung ương, đồng thời phụ thuộc chặt chẽ vào niềm tin và quyền lực của chính phủ. Do đó, sự tồn tại của chính phủ thường đi kèm với các loại tiền pháp định. Chính phủ đảm bảo tính ổn định của tiền Fiat, loại tiền này đã tồn tại từ lâu và được chấp nhận rộng rãi trên toàn thế giới, nên việc hoàn toàn thay thế nó là điều rất khó khăn.
Hiện nay, tiền điện tử thường tồn tại song song với tiền pháp định. Chúng chủ yếu được sử dụng cho mục đích đầu cơ hoặc đầu tư và sau đó được chuyển đổi sang tiền pháp định để mua sắm hàng hóa.
Nhiều người vẫn coi tiền điện tử chủ yếu là một công cụ đầu tư hơn là một loại tiền tệ mới. Tuy nhiên, tương lai có thể sẽ thay đổi. Lịch sử đã chứng minh những rủi ro khổng lồ của tiền pháp định, trong khi tiền điện tử chỉ mới xuất hiện khoảng một thập kỷ qua và vẫn còn nhiều điều để phát triển.
Mặc dù tương lai khó có thể dự đoán, nhưng Bitcoin và các loại tiền điện tử khác có thể không thể hoàn toàn thay thế hệ thống tiền pháp định. Tuy nhiên, chúng có khả năng mở ra một hệ thống tài chính mới đầy tiềm năng. Một số quốc gia đang dần nhận thức được những ưu và nhược điểm của cả hai loại tiền này và đang nghiên cứu về một hình thức mới – tiền điện tử pháp định.
Tiền điện tử pháp định là gì?
Tiền điện tử pháp định của ngân hàng trung ương (Central Bank Digital Currency – CBDC) là loại tiền pháp định được lưu trữ dưới dạng kỹ thuật số, do ngân hàng trung ương của một quốc gia hoặc lãnh thổ có chủ quyền phát hành, kiểm soát và đảm bảo.
Mục tiêu của việc phát triển CBDC là số hóa tiền mặt, cung cấp một phương tiện khả thi để quản lý nền kinh tế số, nâng cao hiệu quả của chính sách tiền tệ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tiền điện tử pháp định có giá trị trao đổi tương đương với tiền giấy pháp định thông thường, thường được duy trì với tỷ lệ 1-1.
Công nghệ sử dụng để tạo ra CBDC có thể khác nhau tùy thuộc vào quốc gia phát hành. Một số quốc gia có thể triển khai CBDC dựa trên công nghệ blockchain hoặc công nghệ DLT (Distributed Ledger Technology) – công nghệ sổ cái phân tán. Tính đến thời điểm hiện tại, CBDC đang trong quá trình thử nghiệm ở một số quốc gia và chưa được chính thức triển khai sử dụng.
Một số CBDC hiện đang được thử nghiệm bao gồm: CBDC của Nhật Bản, đồng e-CNY của Trung Quốc và đồng e-Euro của châu Âu.
Kết luận
Trên đây là toàn bộ thông tin về Tiền Fiat là gì. Chúng có vai trò là một phương tiện thanh toán chính trong nền kinh tế hiện đại đang đóng góp không nhỏ vào sự phát triển của hệ thống tài chính toàn cầu. Mặc dù không có giá trị nội tại và phải đối mặt với các rủi ro như lạm phát hay khủng hoảng tài chính, nhưng tiền Fiat vẫn là lựa chọn hàng đầu trong các giao dịch hàng ngày và đầu tư.